Địa Sơn Khiêm

Quẻ 15 – Khiêm (謙)

Thuộc tính: Địa dưới, Sơn trên (Khôn vi sơn – Cấn vi địa)

Hình tượng: Núi ẩn mình trong đất – sự khiêm nhường nằm sâu trong cốt cách, không phô trương mà vẫn vững chắc, cao quý.

Thoán từ

謙，亨，君子有終。
Khiêm, hanh, quân tử hữu chung.
“Khiêm là hanh thông, bậc quân tử sẽ có kết cục tốt đẹp.”

Giải nghĩa: Quẻ Khiêm biểu hiện đạo lý của sự khiêm nhường – một phẩm chất nền tảng giúp người quân tử tiến xa và giữ vững cốt cách. Khiêm tốn không phải là hạ thấp bản thân, mà là biết mình ở đâu trong đại cuộc, hiểu trời đất vận hành mà đặt mình cho hợp đạo. Quẻ báo điềm hanh thông nếu biết giữ lòng khiêm cung, không tự mãn khi thành công, không ganh đua khi thất bại.

Đại tượng truyện

地中有山，謙；君子以裒多益寡，稱物平施。
“Núi ẩn trong đất là tượng của Khiêm. Bậc quân tử noi theo đó, lấy của kẻ nhiều để bù cho kẻ ít, phân chia mọi sự cho công bằng.”

Ý nghĩa ứng dụng:

• Hành động: Trong thời vận này, nên giữ tâm thế thấp, lùi một bước, nhường lời, nhường công. Hành xử điềm đạm, đừng tranh hơn kém. Sự khiêm cung sẽ mở ra cơ hội lớn hơn trong tương lai.
• Đối nhân xử thế: Không nên khoe khoang tài năng hay công trạng. Đừng so đo được mất nhỏ nhặt mà hỏng đại cục. Tôn trọng kẻ dưới, biết ơn người trên.
• Công danh: Giai đoạn âm thầm tích lũy, có quý nhân giúp nếu không ngạo mạn. Từ tốn tiến lên sẽ lâu bền.
• Tình cảm: Cần chân thành, không nên tỏ ra hơn người. Sự nhường nhịn sẽ hóa giải bất hòa.

Hào từ

1. Sơ Lục: Khiêm khi mới bắt đầu. Người biết giữ mình từ thuở hàn vi, sau này sẽ thịnh đạt.
2. Lục Nhị: Khiêm tốn vừa phải, giữ được lòng chính giữa, được người trên yêu mến.
3. Lục Tam: Khiêm tốn trước mặt người khác, nhưng trong lòng vẫn tự cao. Có thể bị tiểu nhân lợi dụng.
4. Lục Tứ: Khiêm với người trên, giữ được sự trung hậu. Tuy không lộ nhưng được trọng dụng.
5. Lục Ngũ: Khiêm nhường một cách cao quý. Lòng khiêm của bậc lãnh đạo, cảm hóa lòng người.
6. Thượng Lục: Khiêm đến tột đỉnh – ẩn mình, không tranh danh. Bậc chân nhân, không còn cần khẳng định điều gì với đời.

Thông điệp tổng kết

Quẻ Khiêm dạy ta đạo xử thế: càng lớn thì càng cần biết lùi. Giống như nước ở chỗ thấp mà nuôi vạn vật, núi cao mà giấu mình trong đất – đó là đức của bậc quân tử. Ai ôm giữ được đức khiêm, người ấy có thể đứng vững giữa phong ba, ngẩng đầu giữa nhân gian mà không kiêu, không ngã.