Hỏa Lôi Phệ Hạp

21. Quẻ Lý – 噬嗑 (Shì Kè) – Cắn Răng

Thuộc loại: Quẻ Trung Hạ – Hung chuyển Cát

Thượng quái: ☲ (Ly) – Hỏa
Hạ quái: ☳ (Chấn) – Lôi

Thoán từ

Lý: Hanh, Lợi dụng hình ngục.

Hàm ý rằng để đạt được sự hanh thông, đôi khi cần có hình phạt hoặc sự trừng trị nghiêm minh. Đây là quẻ tượng trưng cho việc trừng phạt đúng đắn để lập lại trật tự, như việc "cắn răng nhai vật cứng".

Giảng nghĩa

Quẻ Lý có hình tượng là sấm động bên trong và lửa bốc cháy bên ngoài: tượng cho việc bị kích động, nhưng đồng thời cần dùng lửa (sự sáng suốt, trí tuệ) để xử lý. Trong xã hội hay nội tâm, nếu có điều bất chính, phải xử lý rõ ràng, minh bạch, không sợ đau đớn. Cắn răng chịu đựng – đó là cách vượt qua thử thách.

Thoán truyện

“Lý, Hanh, Lợi dụng hình ngục” – nghĩa là xử lý nghiêm khắc, không dung túng thì mới đem lại sự hanh thông. Hình phạt không phải vì hận thù, mà để trừ hoạ, giữ đạo lý.

Đại tượng truyện

“Lôi Hỏa Lý: Quân tử dĩ minh luật nghi, hành hình đức.”

Sấm và lửa cùng lúc: tượng cho sức mạnh và sự minh triết cùng vận hành. Quân tử học theo đó mà lập ra luật lệ rõ ràng, dùng hình để giữ đạo đức, chứ không vì oán thù.

Hào từ

• Sơ cửu: “Hàm cát cốt, vong tất, vô cữu.” – Cắn vào xương mà không bị gãy răng, nghĩa là xử lý kẻ ác cứng đầu mà không thiệt thân – tốt.
• Lục nhị: “Hàm nhục cốt, đắc hoàng kim, trinh lệ.” – Dưới lớp nhục có vàng: bên ngoài tưởng xấu, nhưng bên trong có giá trị. Cần trinh chính để nhận ra điều quý giá.
• Cửu tam: “Hàm cốt hốt hốt, độc hành hiểm đạo, bất khả chính.” – Cắn phải xương lớn, hành động đơn độc, nguy hiểm. Phán đoán sai sẽ rước họa.
• Lục tứ: “Hàm khô thị, đắc hoàng kim, trinh lệ.” – Xử lý những điều tưởng như vô giá trị (khô thị), lại tìm ra vàng (giá trị). Duy chỉ người chính trực mới nhận ra.
• Lục ngũ: “Hàm canh ngao, dĩ tửu hành, bất lợi hữu du, lợi kiến đại nhân.” – Gặm phải vật cứng gắt, nếu chỉ biết uống rượu vui chơi sẽ thất bại. Nên tìm người tài giỏi giúp đỡ.
• Thượng cửu: “Yết huyết, cửu dụng hình.” – Máu đổ ra – hình phạt kéo dài. Lúc này cần chấm dứt, không nên kéo dài hình phạt vô nghĩa.

Ứng dụng

Quẻ Lý là quẻ của sự xét xử, đối mặt với những sai lầm – trong nội tâm hay xã hội. Khi gặp quẻ này, nên cẩn trọng với các quyết định có tính trừng phạt, luật lệ, đặc biệt tránh xử lý sai người sai việc. Tuy nhiên, nếu có sự bất công, đây là thời điểm để sửa sai bằng trí tuệ và công lý.