Sơn Địa Bác

23. Quẻ Bác – 剝 (Bác) – Lột

Thuộc loại: Quẻ Hạ Hung

Thượng quái: ☶ (Cấn) – Sơn
Hạ quái: ☷ (Khôn) – Địa

Thoán từ

Bác: Bất lợi hữu du vãng.

Bác nghĩa là bào mòn, lột bỏ. Thời thế đang vào suy bại, cái cũ, cái mục nát bị lột bỏ. Không lợi cho việc tiến tới hay phát triển lớn, cần giữ chính đạo, nhẫn nại chờ thời.

Giảng nghĩa

Quẻ Bác tượng trưng cho sự suy tàn. Núi nằm trên đất, đất bị xói mòn, từng lớp bị lột dần. Hào âm (đứt gãy) nhiều hơn hào dương, nên chính đạo bị đẩy lùi, tiểu nhân thịnh, quân tử suy. Đây là lúc xã hội, tổ chức hoặc cá nhân trải qua thời kỳ thoái trào, không thể cưỡng cầu phát triển, cần giữ đạo và tránh phô trương.

Thoán truyện

“Bác, bất lợi hữu du vãng” – thời kỳ bào mòn, càng tiến tới càng nguy. Tốt nhất giữ mình, chờ sự đổi thay tự nhiên. Kẻ biết thuận thời sẽ tránh hung hiểm.

Đại tượng truyện

“Sơn thượng hữu địa, Bác. Quân tử dĩ cư giản, đức bất tức.”

Núi trên đất, đất bị bóc mòn. Quân tử học theo đó, giản dị, tiết chế, nuôi dưỡng đức hạnh, không bị cuốn vào phù hoa.

Hào từ

• Sơ lục: “Bác kỳ chỉ, vô cữu.” – Cái nhỏ bị lột trước, như móng chân bong, không lỗi lớn.
• Lục nhị: “Bác kỳ bì, bất khả trinh.” – Da bị lột, bên ngoài hư hao, bên trong dễ tổn thương, không nên cố giữ chính đạo bề ngoài.
• Lục tam: “Bác kỳ phu, vô cữu.” – Thịt bị lột, tổn hại sâu sắc, nhưng không oán trách, sẽ không lỗi.
• Lục tứ: “Bác kỳ cốt, hổ thực chi, cát.” – Xương bị lột đến cùng cực, nhưng đến tận cùng của suy thì có chuyển hóa, ẩn chứa điều lành.
• Lục ngũ: “Quan kỳ sinh, quân tử vô cữu, tiểu nhân phu phu.” – Người quân tử vẫn giữ được sinh khí, không bị suy bại, tiểu nhân thì tan rã.
• Thượng cửu: “Phúc hoa chi, vô cữu.” – Tột cùng của suy, chuyển sang thịnh. Giữ vững đức sẽ không lỗi.

Ứng dụng

Quẻ Bác báo hiệu giai đoạn thoái trào hoặc sụp đổ. Trong công việc, sự nghiệp hoặc quan hệ, dễ gặp khó khăn, mất mát. Lời khuyên là không nên hành động lớn, không tiến công, nên bảo tồn, củng cố gốc rễ, giữ mình chờ thời. Khi vận suy tới cực điểm, sự thay đổi tất yếu sẽ đến.