Thiên Trạch Lý

Quẻ 10 – Lý (履 Lǚ) – Bước Đi, Hành Xử

Thoán Từ:
履：虎尾，不咥人，亨。

Diễn nghĩa:
Lý: Dẫm lên đuôi hổ, nhưng hổ không cắn người – hanh thông.

1. Tổng Quan

Quẻ Lý nghĩa là bước đi, hành xử, giữ đạo khi đối diện nguy hiểm. Đây là hình tượng người đi giữa ranh giới mong manh giữa đúng và sai, giữa mạnh và yếu, giữa an và nguy. Như người đi trên băng mỏng, hay dẫm lên đuôi hổ – nếu tâm chính, đức vững thì sẽ bình an, còn nếu hấp tấp, ngạo mạn, sẽ bị vạ ngay.

Theo tượng quẻ: Thiên trạch Lý – Trời ở trên, Đầm ở dưới (☰☱). Trời cao mà hồ sâu, người đi qua phải giữ mình, không lạm quyền, không ngạo khí. Lý là Đạo của người quân tử biết cư xử giữa thế gian.

2. Giải Nghĩa Thoán Từ

• 履虎尾： Dẫm lên đuôi hổ – cực kỳ nguy hiểm, nhưng nếu đúng đạo, thì không bị hại.
• 不咥人： Hổ không cắn người – ám chỉ rằng nếu hành xử thận trọng, giữ tâm ngay, sẽ tránh được nguy cơ lớn.
• 亨： Hanh thông – nếu người biết giữ đạo và hành vi đúng mực thì dù bước vào nơi hiểm vẫn được thông suốt.

3. Lục Hào và Bình Giải

• Sơ Cửu: 素履往无咎。
  Đi dép trắng mà đi – không lỗi.

  Bình dị, đơn sơ, giữ mình trong sạch, hành động cẩn thận thì sẽ không lỗi. Hào này nói về người biết khiêm cung, không khoe khoang.

• Cửu Nhị: 履道坦坦，幽人貞吉。
  Bước theo Đạo rộng rãi, người ẩn dật giữ đạo thì tốt.

  Người đi theo đường chính, sống ẩn mà kiên trì giữ chính đạo – như tu sĩ, hiền triết – sẽ được bình an và kết quả tốt.

• Lục Tam: 眇能視，跛能履，履虎尾，咥人，凶。武人為於大君。
  Mắt mờ mà vẫn nhìn, chân què mà cứ đi, dẫm đuôi hổ, bị cắn – hung. Kẻ võ biền làm việc cho vua lớn.

  Cảnh báo về sự cố chấp, không lượng sức mình. Nếu không đủ trí – lực mà vẫn đòi tiến lên, sẽ chuốc họa. Là lời răn về sự kiêu ngạo vô minh.

• Lục Tứ: 履虎尾，愬愬，終吉。
  Dẫm đuôi hổ mà lo sợ – cuối cùng tốt.

  Dù gặp nguy, nhưng luôn giữ tâm cẩn trọng, dè dặt – kết cục sẽ tốt. Đây là người hiểu rõ nguy cơ nên hành động từng bước, không khinh suất.

• Cửu Ngũ: 履虎尾，咥人，凶。武人為於大君。
  Dẫm đuôi hổ, bị cắn – hung. Kẻ võ biền làm việc cho vua lớn.

  Lặp lại lời cảnh báo của hào ba – dù có địa vị cao, nếu hành xử như kẻ thiếu trí, dùng vũ lực hoặc cưỡng cầu, sẽ gặp nguy. Cần trí tuệ chứ không thể chỉ dùng sức mạnh.

• Thượng Cửu: 視履考祥，其旋元吉。
  Xem lại bước đi, xét điều lành, quay về gốc thì đại cát.

  Người từng trải, nhìn lại hành trình, biết quay về cội nguồn đạo lý – sẽ đại cát. Đây là bậc thánh nhân hồi quang phản chiếu, từ hành động mà đạt minh triết.

4. Ứng Dụng và Chiêm Nghiệm

Trong đời sống:
Quẻ Lý xuất hiện khi bạn đang bước vào tình huống dễ rủi ro: làm việc với cấp trên, giải quyết mâu thuẫn, xử lý quyền lực. Không phải tránh né, mà phải đi bằng đạo – hành xử công minh, cẩn trọng, biết lùi biết tiến đúng lúc.

Trong tâm lý:
Đây là lúc cái tôi có nguy cơ vượt ngưỡng, dễ hành động thiếu suy nghĩ. Theo Jung, đây là thời điểm Shadow (cái bóng) dễ trỗi dậy. Người quân tử biết hành xử vừa đủ, giữ vững trung đạo sẽ vượt qua bóng tối an toàn.

Trong tu luyện:
Lý là phép hành Đạo giữa đời. Tu không chỉ nơi núi rừng, mà còn trong cách bước đi giữa thế gian. Đi đứng nói năng đều mang năng lượng – nếu đi đúng phép, tâm an, thân thản. Giai đoạn này nên thực hành chánh niệm từng bước chân.

5. Đối Chiếu Biểu Tượng Phương Tây

Trong Tarot, Lý tương ứng với lá The Chariot – người điều khiển xe ngựa. Là biểu tượng của kỷ luật, kiểm soát bản thân khi di chuyển qua chướng ngại. Nếu giữ tay cương chặt, sẽ đi đến thắng lợi.

Trong Kabbalah, ứng với Hod – vẻ đẹp của hình tướng, bước đi có tiết nhịp. Là nghệ thuật sống đúng vị trí, đúng vai trò trong vũ trụ – không vượt mà cũng không lui.

6. Kết Luận

“Lý giả, đạo hành chi tượng.”
Lý là biểu tượng của người đi Đạo giữa đời – phải cẩn trọng như bước trên dao sắc, giữ mình trong vững mà ngoài nhu.

Ai biết hành xử đúng mực, thì dù có bước giữa hiểm nguy – vẫn an toàn. Kẻ hấp tấp, dù đường bằng phẳng – cũng vấp ngã. Quẻ Lý dạy ta bài học về cách đi trong thế giới mà không đánh mất chính mình.