Thuần Cấn

52. Quẻ Cấn – 艮 (Gèn) – Dừng Lại, Thủ Tĩnh

Thuộc loại: Quẻ Cát – Tĩnh để Hóa Động

Thượng quái: ☶ (Cấn) – Núi
Hạ quái: ☶ (Cấn) – Núi

Thoán từ

艮, 其背, 不獲其身; 行其庭, 不見其人, 无咎.

Quẻ Cấn tượng trưng cho núi cao, sự dừng lại, tĩnh lặng và giữ đạo. Học cách dừng đúng lúc, không bị cuốn vào ham muốn và rối ren, giữ tâm bất động để thông với Đạo.

Giảng nghĩa

Thế quẻ: trên núi, dưới núi, cả hai cùng vững. Đây là tượng thủ tĩnh, không động theo ngoại cảnh. Dừng đúng lúc không phải là thoái lui, mà là tích lực cho bước nhảy mới. Quẻ báo hiệu thời kỳ cần giữ mình, chuyên tâm tu luyện, không phân tán.

Thoán truyện

“艮其背, 不獲其身, 无咎也.”

Núi đứng vững, dừng ở thắt lưng, quay về nội tâm. Nghĩa là, dù bên ngoài động loạn, hãy dừng vọng tâm, giữ khí và thần không tán, thì sẽ vô hại.

Đại tượng truyện

“兼山, 艮. 君子以思不出其位.”

Núi nối núi, vững chãi không lay. Quân tử học núi mà giữ vị, không vượt giới, suy nghĩ không vượt quá chỗ đứng của mình. Từ đó, tự chế dục vọng để giữ đạo.

Hào từ

• Sơ lục: “Ngón chân dừng, chưa bước đã tĩnh – vô lỗi.” – Khởi đầu phải tập chế động, giữ khí không tán.
• Lục nhị: “Dừng bắp chân, không theo người khác – cát.” – Học cách độc lập, không bị dẫn dắt bởi ngoại cảnh.
• Cửu tam: “Dừng thắt lưng, giữ mệnh môn, nguy mà thoát.” – Luyện khí ở mệnh môn, giữ được cội nguồn nguyên khí.
• Lục tứ: “Dừng ở thân, bỏ được dục – vô cữu.” – Khi biết dừng tham dục, tâm sẽ tự tĩnh.
• Lục ngũ: “Dừng ở miệng, giữ lời – cát.” – Ít nói, dưỡng khí, tránh họa do lời sinh.
• Thượng cửu: “Dừng trọn vẹn, tĩnh như núi – đại cát.” – Tâm đạt vô niệm, hòa cùng Đạo, không gì bất thông.

Ứng dụng

Quẻ Cấn xuất hiện khi cần hạn chế tham dục, tránh phân tâm. Đây là thời gian thích hợp cho tĩnh tọa, dưỡng sinh, luyện khí. Trong công việc, nên dừng tham vọng mở rộng, tập trung bồi dưỡng nội lực, chuẩn bị cho thời cơ mới. Trong quan hệ, giữ giới hạn, tránh đi quá nhanh.

Lời khuyên

Cấn dạy: “Đạo tĩnh, khí tụ.” Hãy để tâm dừng như núi, thân định như đất, thì khí tự nhiên quy nguyên. Đây là bí quyết để tích lực, chuyển hóa từ tĩnh sang động đúng lúc.