Thủy Phong Tỉnh

48. Quẻ Tỉnh – 井 (Jǐng) – Giếng Nước

Thuộc loại: Quẻ Cát – Nuôi Dưỡng, Căn Nguyên

Thượng quái: ☵ (Khảm) – Nước, Hiểm
Hạ quái: ☴ (Tốn) – Gió, Mộc

Thoán từ

井: 改邑不改井, 无喪无得, 往來井井. 汲至亦未繘井, 羸其瓶, 凶.

Tỉnh nghĩa là giếng nước, nguồn cội nuôi dưỡng sinh mệnh. Giếng luôn đứng yên, không theo thời thế, thành quách có thể đổi, nhưng giếng không đổi. Ai biết dùng thì có nước, ai không biết thì khát. Kéo nước mà làm vỡ gầu, tự gây hung họa.

Giảng nghĩa

Thế quẻ: dưới là Tốn (mộc, gió), trên là Khảm (nước, hiểm). Gió động trên nước, tượng giếng sâu. Quẻ nhắc con người cần quay về gốc nuôi dưỡng, như tìm đến giếng để lấy nước. Trong đời, nguồn lực tinh thần cũng như giếng – luôn có đó, chỉ cần biết cách khai thác.

Thoán truyện

“改邑不改井, 无喪无得, 往來井井.”

Thành có thể đổi, dân có thể dời, nhưng giếng vẫn ở đó, bất biến giữa vạn biến. Người quân tử gặp quẻ này nên tự quay về gốc rễ, củng cố nội lực, dưỡng đạo tâm.

Đại tượng truyện

“Mộc thượng hữu thủy, Tỉnh. Quân tử dĩ劳民勸相.”

Cây mọc bên giếng nước – tượng dưỡng mệnh. Quân tử thấy quẻ này thì nuôi người, khuyên dân, khéo vận dụng tài nguyên để thịnh vượng bền lâu.

Hào từ

• Sơ lục: “Giếng khô, không ai đến, hung.” – Nguồn lực bỏ phí, tiềm năng chưa khai thác.
• Cửu nhị: “Giếng đầy nhưng không dùng, tiếc.” – Có tài, có của nhưng không biết tận dụng.
• Cửu tam: “Giếng sụp, nước dơ, dân chê.” – Đạo đức suy bại, uy tín giảm sút.
• Lục tứ: “Giếng sửa lại, nước trong, cát.” – Sửa thân tu đạo, đức sáng, người tìm đến.
• Cửu ngũ: “Giếng tốt, nước ngọt, đại cát.” – Đạt thời vận, người và của cùng đến.
• Thượng lục: “Giếng cao nhưng gầu hỏng, hung.” – Có tiềm lực nhưng không biết dùng, tự gây lụn bại.

Ứng dụng

Quẻ Tỉnh dạy đạo quay về gốc, dưỡng nguồn. Trong sự nghiệp, tượng người có tài nguyên quý giá, nhưng phải biết quản trị. Trong quan hệ, nếu chăm nguồn, mọi người tìm đến; bỏ bê thì bị quên lãng. Trong tu tập, quẻ nhắc quay về nội tâm, như tìm giếng nước mát trong chính mình.

Lời khuyên

Đạo trường tồn nhờ gốc rễ bền sâu. Quẻ Tỉnh nhắc rằng trong lúc thay đổi, cái gốc bất biến chính là khí và đạo. Dưỡng thân như dưỡng giếng: giữ nước trong, khai thác hợp lý, mới nuôi được cả mình và người.